گنوس (عرفان) اسماعیلی در سخنان ابوالعلاء معرّی و ناصرخسرو قبادیانی

نویسندگان

حمیدرضا اردستانی رستمی

hamid reza ardestani rostami

چکیده

در سده­های نخستین مسیحیّت،  آیینی گنوسی (عرفانی) پا می­گیرد که در طول قرون متمادی در سراسر چهان پراکنده می­شود. این آیین جهانی، در ایران باستان، مانی را و در دورۀ اسلامی، بنابر نظر بسیاری از پژوهش­گران، اسماعیلیان را تحت تأثیر خود قرار می­دهد. پژوهش پیش رو، دو شاعر در ادبیات فارسی و عرب؛ یعنی ناصرخسرو اسماعیلی و ابوالعلاء معرّی را با معیار قرار دادنِ اندیشه­های گنوسیشان سنجیده است. در این­که ناصرخسرو اسماعیلی است، تردیدی نیست؛ امّا دربارۀ  تأثیر ابوالعلاء از گنوس اسماعیلی باید گفت مطابق با معجم­الادبا، او با یکی از داعیانِ اسماعیلی مکاتبه داشته است. هم­چنین باید دانست که در نزدیکی ابوالعلاء، برخی گروه­های اسماعیلی می­زیستند که احتمالاً بر او تأثیر گذار­ بوده­اند. در این فرصت، برای اثبات متأثّر شدنِ این دو شاعر ـ که در یک عصر زیسته اند- از گنوس (عرفان) اسماعیلی، بـرخی از همانندی­های آنـان، ماننـد مشهور بـودنشان بـه زنـدیقی و بطن­گرایی­شان (تأویل صوفیان)، اعتقاد بـه حلول و تناسخ/ تقمّص (تناسخ)، بزرگ­داشتِ خرد (خرد لدنّی صوفیّه)، بدبینی بـه دنیا، بـررسی می­شود.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

گنوسِ (عرفان) اسماعیلی در سخنان ابوالعلاء معرّی و ناصرخسرو قبادیانی

در سده­های نخستین مسیحیّت،  آیینی گنوسی (عرفانی) پا می­گیرد که در طول قرون متمادی در سراسر چهان پراکنده می­شود. این آیین جهانی، در ایران باستان، مانی را و در دورۀ اسلامی، بنابر نظر بسیاری از پژوهش­گران، اسماعیلیان را تحت تأثیر خود قرار می­دهد. پژوهشِ پیش رو، دو شاعر در ادبیات فارسی و عرب؛ یعنی ناصرخسرو اسماعیلی و ابوالعلاء معرّی را با معیار قرار دادنِ اندیشه­های گنوسیشان سنجیده است. در این­که ناصرخ...

متن کامل

بررسی تطبیقی اشعار اخلاقی ابوالعلاء معری و ناصرخسرو

جستارهای فکری و تراوش اندیشه های انسان ها در هر جامعه و سرزمین را، می توان ادبیات نام نهاد و آن را با ادبیات سایر ملت ها، تطبیق داد. بنابراین ادبیات تطبیقی، رابطه ی ادبیات ملت های گوناگون در دوره های مختلف تاریخی را در موضوع هایی مانند انواع ادبی، مکتب ها، مسائل زیباشناختی ادبی و ... بررسی می کند. ادبیات یکی از بهترین زمینه ها برای طرح مفاهیم اخلاقی و موضوعات مربوط به آن می باشد و زبان شعر به و...

15 صفحه اول

نقد روانشناختی بدبینی ابوالعلاء معری

ابوالعلاء معری شاعر و اندیشمند نامدار عرب از بزرگان علم و ادب جهان به­شمار می­رود. او شخصیتی بسیار اثرگذار داشته و جنبه­های مختلف شخصیت وی، به­ویژه بدبینی­اش، شمار زیادی از متفکران در شرق و غرب را متأثر ساخته و افراد بسیاری از پس نگاه او به دنیا نگریسته و مشی بدبینانه­ی او را در زندگی پی­گرفته­اند. در این جستار به نقد روانشناختی شخصیت او پرداخته شده است و سعی شده که با به­کارگیری ملاک­ها و نظری...

متن کامل

تحلیل« رویکرد روشنفکری» در اشعار ناصرخسرو قبادیانی

این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای به تبیین مؤلفه­های  جنبش خردگرای ایرانی-شعوبیه- و مفهوم روشنفکری می­پردازد و در پی پاسخ به این پرسش­هاست: رویکرد روشنفکری ناصرخسرو چگونه صورت­بندی می­شود و اندیشه­های او در دیوان قصاید تا چه اندازه با جنبش فکری شعوبیه نزدیک است؟ و شیوه ایفای نقش روشنفکری ناصرخسرو در زمینه­ی تاریخ سیاسی – اجتماعی ایران آن روزگار چگونه است؟ رویکرد ر...

متن کامل

خودستایی‌های آموزنده در اشعار ناصرخسرو قبادیانی

خودستایی از مضامین پر اهمیت شعر فارسی است که در آثار شاعرانی که در ادوار گوناگون حیات ادبی ایران می‌زیسته‌اند جلوه‌گر شده است. این شاعران با ذهنیت های منحصر به فرد و تحت تأثیر محیط به مضمون‌آفرینی های بدیع در زمینة خودستایی دست یازیده‌اند و از این مهم در جهت دستیابی به اهداف خود سود جسته‌اند. خودستایی ممکن است ارزش تعلیمی داشته باشد، بدین صورت که شاعر خود را الگوی هر خصیصه اخلاقی نشان دهد تا ا...

متن کامل

خودستایی‌های آموزنده در اشعار ناصرخسرو قبادیانی

خودستایی از مضامین پر اهمیت شعر فارسی است که در آثار شاعرانی که در ادوار گوناگون حیات ادبی ایران می‌زیسته‌اند جلوه‌گر شده است. این شاعران با ذهنیت های منحصر به فرد و تحت تأثیر محیط به مضمون‌آفرینی های بدیع در زمینة خودستایی دست یازیده‌اند و از این مهم در جهت دستیابی به اهداف خود سود جسته‌اند. خودستایی ممکن است ارزش تعلیمی داشته باشد، بدین صورت که شاعر خود را الگوی هر خصیصه اخلاقی نشان دهد تا ا...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید


عنوان ژورنال:
فصلنامه عرفانیات در ادب فارسی

جلد ۵، شماره ۲۰، صفحات ۱۷۶-۱۹۵

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023